Zmiany wzroku człowieka to naturalny proces, który zachodzi od pierwszych do ostatnich chwil naszego życia. Podczas gdy na niektóre z nich mamy wpływ, to są też takie, które są poza naszą kontrolą. Warto jednak jak najwięcej wiedzieć na temat ewolucji oczu w poszczególnych okresach życia, by lepiej dbać o higienę wzroku i unikać czynników, które mogą wpłynąć na jego jakość.
Zmiany wzroku człowieka — jak i kiedy się objawiają
Narząd wzroku należy do jednego z najważniejszych i najbardziej potrzebnych w codziennym życiu. Nie jest niestety niezniszczalny i podlega zmianom wraz z upływem czasu. Na czym polegają i dlaczego tak trudno w obecnych czasach cieszyć się jego pełną sprawnością?
Niewyraźne początki
Patrząc na życie człowieka pod kątem jego niezależności, zdolności motorycznych i sprawności niektórych narządów, można by się pokusić o stwierdzenie, że nasz początek i koniec są do siebie trochę podobne. Choć przyczyny są inne, to tak właśnie jest między innymi w przypadku narządu wzroku, który na początku i często też na końcu życia nie pozwala na wyraźne widzenie.
Dziecko po urodzeniu nie widzi wyraźnie otaczającego świata. Nie odbiera go też jako trójwymiarowego i kolorowego. Choć wzrok dziecka to jeden z najsłabiej rozwiniętych zmysłów, to przy zdrowych oczach rozwija się bardzo szybko i już wkrótce maluch zaczyna rozpoznawać twarz swojej mamy. Dalej jest tylko lepiej, bo kilka tygodni później interesuje się zabawkami, które pojawiają się w zasięgu jego małej ręki.
Do trzeciego roku życia mały człowiek powinien już mieć dobrze wykształconą koordynację wzrokowo-ruchową. Dzięki niej może wodzić wzrokiem w pełnym zakresie ruchu według zaistniałych potrzeb. Rozróżnia też ludzi i przedmioty, ma orientację przestrzenną w znanych mu miejscach oraz kształtuje pamięć wzrokową za pomocą różnego rodzaju układanek.
Niestety nie zawsze rozwój ten przebiega bez zakłóceń, co odbija się na jakości widzenia otaczającego dziecko świata. Przyczyn tego może być wiele, a do najczęstszych należą:
- czynniki genetyczne,
- różnowzroczność,
- wady wzroku,
- stres.
Nie bez wpływu na jakość widzenia ma sposób spędzania czasu przez dzieci. W obecnych czasach wiele z nich przesiaduje całymi dniami, wpatrując się w ekrany telefonów, tabletów i komputerów. Gdy do tego dochodzą zbyt ubogie doznania motoryczne wynikające z prowadzonego, siedzącego trybu życia, z jednej strony wzrok jest zbyt obciążony, a z drugiej brakuje mu stymulacji i ćwiczeń w trakcie zabaw ruchowych. Prowadzi to do słabszej pracy mięśni gałkoruchowych i ruchów sakkadowych (szybkie i skojarzone ruchy gałek ocznych, które przemieszczają obraz przedmiotu lub żywej istoty co centrum siatkówki z jej części obwodowej, co umożliwia lepsze widzenie). Skutkiem tego jest obniżenie koordynacji wzrokowo-ruchowej.
Poradnia Okulistyczna w Centrum Medycznym INTER-MED
Obciążone technologicznie dojrzewanie i lata młodości
Nie tylko dzieci osłabiają swój wzrok przez nadmierne korzystanie z nowinek technologicznych. W niczym nie ustępują im też dorośli. W obecnych czasach można wręcz mówić o uzależnieniu od smartfonów, które wygrywają nawet z komputerami. Nie tylko niewiele się od nich różnią, ale też dają nieograniczony dostęp do świata Internetu.
Długie godziny spędzane przed małym lub dużym ekranem powoduje bardzo duże obciążenie dla oczu. Pochłonięci przeglądaną treścią, większość osób zapomina o mruganiu, a to podstawa higieny każdego oka. Zbyt niska ilość filmu łzowego na powierzchni oka sprawia, że zaczyna ono łzawić, jest podrażnione, zaczerwienione i nadwrażliwe na światło. Zbyt długie wpatrywanie się w ekran komputera zwiększa ryzyko zespołu suchego oka. I choć zwykle problem ten dotyczy osób w starszym wieku, to granica ta z powodu niezdrowego trybu życia ciągle się obniża. Zbyt bliska odległość oczu od monitora komputera lub ekranu telefonu może też wpłynąć na rozwój krótkowzroczności.
Do tego słaba odporność na stres, problemy emocjonalne i niezdrowe odżywianie się, negatywnie wpływają na ogólny stan zdrowia, a w tym jakość widzenia. Bardzo groźny dla oczu jest stres oksydacyjny, który może prowadzić do stanu zapalnego i uszkodzenia struktury naczyń włosowatych w oczach. Odpowiedzialne za to są wolne rodniki, których jest zbyt dużo w porównaniu do przeciwutleniaczy.
Poza tym według naukowców prowadzących badania na myszach długotrwały stres może wywoływać zmiany w komórkach siatkówki, podobne do efektów naturalnego starzenia się.
Zmiany wzroku człowieka a starzenie się organizmu
Podobnie, jak ma to miejsce w przypadku innych narządów, tak też oczy nie są wolne od skutków upływu lat. Im jesteśmy starsi, tym większym ograniczeniom podlega nasz wzrok. Pierwsze symptomy tego zjawiska zauważalne są już po ukończeniu 40. roku życia. Wiele jednak zależy od indywidualnych predyspozycji oraz innych czynników. Nie bez znaczenia jest bowiem prowadzony styl życia, dieta, warunki i higiena pracy oraz ćwiczenia mięśni wzroku.
Utrata zdolności do akomodacji
Jednym z pierwszych objawów pogorszenia się wzroku jest powolna utrata zdolności do akomodacji. To zjawisko, w którym wykorzystywana jest zdolność do skupiania się na przedmiotach położonych w różnej odległości od patrzącego. Dzięki temu widzimy ostro zarówno to, co jest blisko, jak i elementy oddalone od nas.
Choć dzieje się to bezwiednie, to warto wiedzieć, że w chwili skupiania się na elementach przestrzeni oddalonych od nas, soczewka oka spłaszcza się, a mięsień rzęskowy rozluźnia. Przeciwny mechanizm zachodzi w trakcie patrzenie na to, co jest blisko. Wówczas soczewka ulega pogrubieniu i uwypukleniu, a mięsień rzęskowy się kurczy.
Niestety im jesteśmy starsi, tym bardziej soczewka traci swoją elastyczność, a mięśnie siłę do kurczenia się. Pierwszym objawem, który możesz zauważyć w takiej sytuacji, jest problem z ostrym widzeniem w trakcie czytania, zwłaszcza drobnego druku. Podczas gdy początkowo wystarczy, że nieco odsuniesz książkę, tablet lub gazetę, to z czasem ten zabieg przestaje wystarczać i niezbędne okazuje się skorzystanie z okularów lub soczewek.
Zjawisko to zwane jest starczowzrocznością lub presbiopią i najczęściej nie ma nic wspólnego z tym, czy byłeś wcześniej daleko, czy krótkowidzem.
Zespół suchego oka
To nie wszystkie zmiany wzroku człowieka wynikające ze starzenia się. Do innych należy zespół suchego oka, ale już nie ten spowodowany przez zbyt długie i częste patrzenie na monitory i ekrany. U osób starszych oczy nie produkują już wystarczającej ilości filmu łzowego i tym samym nie zapewniają odpowiedniego nawilżenia. Stąd wrażenie piasku pod powiekami, pieczenie i zaczerwienienie oczu.
Problemy z widzeniem peryferyjnym i w ciemności
W starszym wieku zmiany wzroku człowieka ograniczają coraz mocniej widzenie po zmroku. Dlatego seniorzy nie poruszają się tak pewnie w ciemniejszym pomieszczeniu, w którym dzieci lub nastolatkowi radzą sobie bez problemu. Reakcja źrenic na zmianę natężenia światła jest coraz słabsza, co spowodowane jest osłabieniem mięśni, które za to odpowiadają.
Zmniejsza się też zakres pola widzenia u osób po 70. roku życia. Może to znacząco wpływać na bezpieczeństwo w trakcie prowadzenia samochodu przez seniorów.
Podobnie jak w przypadku innych narządów, warto dbać o wzrok poprzez badania u okulisty. Pomogą one zapobiec pogłębianiu się problemów z widzeniem i ograniczyć tempo postępowania zmian w gałkach ocznych.
