Najbardziej charakterystycznym objawem tej wielonarządowej choroby jest rumień w kształcie motyla, widoczny na nosie i policzkach. Na tym się jednak nie kończy, ponieważ toczeń rumieniowaty układowy zwykle dotyka też wiele narządów wewnętrznych i przez to towarzyszących mu dolegliwości jest dużo więcej.
Czym jest toczeń rumieniowaty układowy i na czym polega jego leczenie?
Co to jest toczeń rumieniowaty układowy?
W dużym skrócie jest to wieloukładowe schorzenie autoimmunologiczne. Określenie „układowy” znajdujące się w nazwie wynika z zakresu uszkodzeń, do których dochodzi w wyniku choroby. Toczeń dotyka bowiem tkanki i narządy w różnych częściach ciała. I choć zwykle przez chorobę zajęta jest skóra, nerki i stawy, to w rzeczywistości może ona objąć praktycznie każdy narząd i tkankę w organizmie.
U osoby chorej na toczeń rumieniowaty układowy, system odpornościowy zaczyna atakować własny organizm, którego tak naprawdę powinien bronić. Spowodowane to jest utratą tolerancji wobec własnych antygenów, co prowadzi do „produkcji autoprzeciwciał oraz tworzenia się i odkładania kompleksów immunologicznych w tkankach z następową aktywacją układu cytokin, co doprowadza do destrukcji tkanek oraz rozwoju krańcowej niewydolności narządów.” *
Zaburzenia w działaniu układu odpornościowego prowadzą do nienaturalnie dużej aktywności limfocytów B, które odpowiadają za ochronę organizmu przed różnymi czynnikami zakaźnymi.
Mogą też przekształcić się w komórki pamięci immunologicznej, aby przy ponownym kontakcie z patogenem, wyzwolić skuteczną reakcję obronną. Niestety w przypadku tocznia rumieniowatego układowego dochodzi do produkcji patogennych autoprzeciwciał i tym samym ataku wybranych narządów we własnym organizmie.
Toczeń rumieniowaty układowy może przybierać postać łagodną, co na szczęście stanowi większość przypadków zachorowań. Niestety, zdarzają się też przypadki ciężkie, w tym zagrażające życiu osoby chorej.
Toczeń rumieniowaty układowy — najczęstsze przyczyny
Niestety, wciąż nie wiadomo, co dokładnie jest źródłem tej choroby, poza tym, że bywa uwarunkowana genetycznie. Niemniej jednak są pewne czynniki, które niejako aktywują pojawienie się tocznia w organizmie. To może być:
Ekspozycja skóry na słońce i poddanie jej działaniu promieniowania ultrafioletowego
Jeśli jesteś zdrowy, uszkodzone fragmenty naskórka są sprawnie i na czas usuwane przez makrofagi, czyli komórki, które uczestniczą w mechanizmach obronnych organizmu. Gdy układ odpornościowy nie działa tak, jak powinien, usuwanie obumarłych komórek jest zaburzone. Bardzo szybko stają się celem autoprzeciwciał, co prowadzi do stanu zapalnego na skórze i w narządach wewnętrznych.
Wpływ hormonów płciowych
Estrogeny i prolaktyna mogą zwiększyć ryzyko rozwoju tocznia lub też zaostrzyć stan chorobowy, gdy została ona już wcześniej zdiagnozowana. Dotyczy to szczególnie tych kobiet, które przyjmują doustne środki antykoncepcyjne lub stosują hormonalną terapię zastępczą.
Przyjmowanie wybranej grupy leków
W tym przypadku możesz zachorować na toczeń polekowy, który jest jedną z łagodniejszych odmian. Nie zajmuje narządów wewnętrznych i zwykle ustępuje po odstawieniu leków, które go wywołały.
Zakażenie
Do tego rodzaju przyczyn, które stoją za pojawieniem się tocznia rumieniowatego układowego, należą między innymi wybrane rodzaje bakterii, ludzkie retrowirusy, czy też wirus Epsteina-Barra.
Jak objawia się toczeń rumieniowaty układowy (SLE)?
Ze względu na to, iż choroba ta często dotyka wielu narządów w organizmie, różnie się też objawia, co zależy od zajętego obszaru. Niemniej jednak są też objawy ogólne, które w pierwszej kolejności powinny zwrócić twoją uwagę i skłonić do wizyty u lekarza.
Oprócz charakterystycznych dla tocznia rumieniowatego układowego zmian skórnych na nosie i policzkach, możesz też zauważyć u siebie:
- zmęczenie i osłabienie,
- brak apetytu,
- stan podgorączkowy,
- uczucie rozbicia,
- nadwrażliwość na światło słoneczne,
- wypadanie włosów,
- ból stawów,
- nadżerki w jamie ustnej.
Objawy obejmujące różne narządy w ciele
O poważnym charakterze choroby, jaką jest toczeń rumieniowaty układowy, świadczy przede wszystkim to, jak wiele narządów może być przez niego zaatakowanych. Należą do nich między innymi:
Układ nerwowy
Objawy w obrębie układu nerwowego są oznaką tak zwanej neuropsychiatrycznej postaci tocznia. Możesz ją wstępnie rozpoznać po niewielkim upośledzeniu pamięci, rozumowania i uwagi, zaburzeniach lękowych, czy też zaburzeniach nastroju.
Układ pokarmowy
Tym, co powinno cię zaniepokoić w przypadku dolegliwości ze strony układu pokarmowego, jest pojawienie się smolistego stolca, silny ból brzucha, biegunka, wymioty i zażółcenie skóry. I choć objawy te mogą wskazywać też na inne choroby, to tym bardziej nie powinieneś ich lekceważyć, tylko zgłosić się do lekarza. Wśród objawów może też pojawić się zgaga.
Serce
Objawy w tym obszarze możliwe są do zdiagnozowania przez lekarza, gdyż dotyczą zapalenia wsierdzia, które samo w sobie nie daje objawów. Toczeń rumieniowy układowy może też przyczynić się do zawału serca i choroby niedokrwiennej serca.
Mięśnie
Toczeń rumieniowaty układowy może też dawać objawy w postaci wędrującego i zmiennego pod względem nasilenia bólu mięśni. Może też prowadzić do ich zaniku, co objawia się pogorszeniem sprawności fizycznej i ich osłabieniem.
Stawy
Ból stawów to jeden z najbardziej powszechnych objawów tocznia rumieniowatego. Obejmuje stawy stóp, kolan, rąk, palców i nadgarstków. Mogą też pojawić się obrzęki w ich obrębie oraz wysięk. W przypadku stawów zwykle jest to ból wędrujący.
Skóra i błony śluzowe
Oprócz charakterystycznego rumienia w kształcie motyla, który pojawia się na twarzy po ekspozycji na słońce, toczeń rumieniowaty układowy daje też inne objawy skórne. Są to nadżerki błony śluzowej nosa i jamy ustnej.
Do innych objawów w obrębie skóry należą zmiany w kształcie obrączek, krążków wywołujących zanik, bliznowacenie i odbarwienie skóry oraz łuszczące się grudki na tułowiu, ramionach i udach.
Naczynia krwionośne
Toczeń rumieniowaty układowy może przyczynić się do przyspieszonego rozwoju miażdżycy, dlatego powinieneś radykalnie zmienić swoje dotychczasowego przyzwyczajenia, styl życia i dietę, by zminimalizować ryzyko powikłań w postaci udaru mózgu, zawału serca czy martwicy jelit. Ich pojawieniu sprzyja nałogowe palenie papierosów, cukrzyca, otyłość i nieprawidłowa dieta.
W obszarze naczyń krwionośnych może też dojść do zapalenia ścian tętnic lub żył, co może objawiać się martwicą palców, owrzodzeniem skóry oraz krwawieniem do mózgu i płuc.
Oczy
Na toczeń rumieniowaty układowy może wskazywać też odczucie ciała obcego pod powiekami oraz uczucie suchości oczu. Poza tym samo leczenie może prowadzić do zaburzeń widzenia.
Jak wygląda leczenie?
Ze względu na to, iż na ten moment nie ma lekarstwa na toczeń rumieniowaty układowy, leczenie polega na łagodzeniu objawów chorobowych i powikłań oraz minimalizowaniu okresów, w których dochodzi do zaostrzenia choroby.
Po zdiagnozowaniu powinieneś być pod stałą opieką reumatologa lub immunologa, przy wsparciu nefrologa, neurologa i dermatologa. Skuteczny plan leczenia i ścisła współpraca z lekarzem to w tej chwili jedyny sposób, aby choroba nie uniemożliwiła ci normalnego funkcjonowania w codziennym życiu. Dbaj o odpoczynek i unikaj stresu oraz światła słonecznego, by nie zaostrzyć objawów chorobowych.
Bardzo możliwe, że będziesz musiał przyjmować leki łagodzące ból i stany zapalne oraz te, które leczą powikłania. W trudniejszych przypadkach, gdy choroba przybiera agresywny przebieg, lekarz może zdecydować o zastosowaniu leków immunosupresyjnych.
Jak chronić się przed zachorowaniem na toczeń rumieniowaty układowy?
Toczeń układowy jako choroba uwarunkowana genetycznie na szczęście należy do rzadko występujących. Niemniej jednak warto minimalizować ryzyko jego pojawienia się. Tym, co możesz zrobić, jest:
- dbanie o dobrą kondycję organizmu,
- unikanie stresu i stosowanie technik relaksacyjnych, które niwelują jego skutki,
- stosowanie dobrze dobranej i zdrowej diety, by utrzymać prawidłową wagę ciała,
- dbanie o odpoczynek.
Ważna jest też profilaktyka osteoporozy i regularne korzystanie z badań, które pomagają wykryć ją we wczesnym stadium rozwoju.
Jeśli natomiast w twojej rodzinie były lub są osoby, które dotknięte zostały przez toczeń rumieniowaty układowy, wykonaj badanie na przeciwciała, czyli antykoagulanty tocznia.
Źródło:
* Leczenie tocznia rumieniowatego układowego — wyzwania i perspektywy na przyszłość. Praca poglądowa. Dominik Samotij
www.mp.pl
