Problem z zajściem w ciążę i tym samym wizja braku potomstwa, to sytuacja, której wiele kobiet nie potrafi zaakceptować. Na szczęście wiele przyczyn można wyleczyć i tym samym znacząco zwiększyć szansę na macierzyństwo.
Pierwotna i wtórna niewydolność jajników to zaburzenie, które może być wrodzone lub nabyte. Jakie są najczęstsze przyczyny?
Czym jest niewydolność jajników?
Niewydolność jajników oznacza, że nie pracują one prawidłowo. Nie tylko ich funkcja hormonalna i rozrodcza jest zaburzona, ale też może wywoływać inne dolegliwości spowodowane niedoborem hormonów. To mogą być choroby neurologiczne, choroby serca i osteoporoza. Rośnie też ryzyko pojawienia się chorób autoimmunologicznych.
Na niewydolność jajników można cierpieć od urodzenia lub też nabyć ją w trakcie dorosłego życia. Nierzadko przyczyna leży w schorzeniach podwzgórza lub przysadki.
Pierwotna niewydolność jajników
Za pierwotną niewydolność jajników może odpowiadać hipoplazja jajników, dysgenezje gonad lub przedwczesne wygasanie czynności jajników.
Hipoplazja jajników
U kobiet, które cierpią na tego rodzaju schorzenie, jajniki są niedostatecznie i nieprawidłowo wykształcone. Są małe, powrózkowate i, co ma duży wpływ na płodność, posiadają bardzo zredukowaną liczbę pęcherzyków jajnikowych. Tym samym funkcja hormonalna i rozrodcza jajnika jest znacznie zaburzona. Może się to objawiać między innymi brakiem miesiączki, napadami gorąca, złego samopoczucia, a pod względem wyglądu niskim wzrostem i słabym rozwojem drugorzędowych cech płciowych.
Dysgenezja gonad
Ta rzadka wada rozwojowa objawia się brakiem komórek rozrodczych charakterystycznych dla danej płci. Może więc oznaczać, że w gonadzie nie są produkowane typowe gamety dla jąder lub dla jajników. W takiej sytuacji narządy te składają się głównie z tkanki łącznej.
Jedną z postaci dysgenezji gonad jest wrodzona pierwotna niedoczynność jajników. Objawia się opóźnionym rozwojem płciowym lub zupełnym jego brakiem, pomimo normalnie przebiegającego rozwoju sylwetki i żeńskich narządów płciowych.
Dysgenezja gonad może też występować pod postacią zespołu Swyera. U kobiety z tym schorzeniem występują żeńskie narządy płciowe w postaci jajowodów, macicy i pochwy, ale brak jest drugorzędowy cech płciowych. Cierpi ona też na pierwotny brak miesiączki.
Zespół przedwczesnego wygasania czynności jajników
Zmniejszona objętość jajników, mała liczba pęcherzyków jajnikowych, zbyt długie lub nieregularne miesiączki to jedne z objawów zespołu przedwczesnego wygasania czynności jajników. Zwykle występuje w okresie rozrodczym, przedmenopauzalnym lub pokwitania.
Przeczytaj także: Przedwczesna niewydolność jajników — czym może być spowodowana
Zaprzestanie pracy jajników, wyczerpanie puli pęcherzyków, a tym samym utrata zdolności do posiadania potomstwa to coś, z czym liczy się każda kobieta. Jednak zwykle ma to miejsce w okresie menopauzy. Gdy pojawia się wcześniej, nierzadko w wieku 30 lat, niełatwo pogodzić się z taką diagnozą.
Wtórna niewydolność jajników
Przyczyna wtórnej niewydolności jajników kryje się w chorobach innych organów ciała, a dokładnie podwzgórza i przysadki. Mogą one być zarówno wrodzone, jak i nabyte.
Towarzyszy im niskie stężenie gonadotropin przysadkowych oraz (przy przyczynach podwzgórzowych) obniżony poziom gonadoliberyny GnRH.
Stany te przebiegają z niskimi stężeniami gonadotropin przysadkowych, a w przypadku przyczyn podwzgórzowych, również obniżony jest poziom gonadoliberyny GnRH.
Zespół Kallmana
Jedną z głównych przyczyn wtórnej niewydolności jajników jest zespół Kallmanna. To najczęstsza, uwarunkowana genetycznie, związana z nieprawidłowym rozwojem opuszki węchowej w okresie embrionalnym, postać izolowanego niedoboru gonadotropin.
Zespół Kallmana prowadzi do zaburzenia funkcji hormonalnych gonadotropin. Towarzyszy temu zaburzenie słuchu, wady wrodzone w obrębie układu moczowo-płciowego, a nierzadko też rozszczep podniebienia.
Głodzenie się
Wtórna niewydolność jajników może też być spowodowana głodzeniem. Zdarza się to między innymi w przypadku kobiet cierpiących na anoreksję nervosę. Najpierw wydłuża się u nich faza miesiączkowa, potem skraca faza przedmiesiączkowa, a ostatecznie dochodzi do wtórnego braku miesiączki.
Zbyt intensywne ćwiczenia
Do zaburzenia funkcji jajników może też dojść w wyniku zbyt intensywnych ćwiczeń fizycznych. Wydłużenie fazy pomiesiączkowej, niewydolność ciałka żółtego i wtórny brak miesiączki, to główne skutki takiego postępowania.
Dodatkowo intensywne ćwiczenia prowadzą do zmniejszenia ilości tłuszczu w organizmie, przez co zanika cykliczna czynność układu podwzgórzowo-przysadkowego. Gdy dochodzi do tego stres, nasilają się też nieprawidłowości, które związane są z wtórną niewydolnością jajników.
